Spanning in een verhaal is cruciaal. Of het nu gaat om fictie of non-fictie; als een verhaal niet spannend genoeg is, zal iemand het niet vrijwillig uitlezen. Maar hoe creëer je die spanning nu eigenlijk? Met deze 8 tips (en 3 bonustips!) weet jij jouw lezer van begin tot eind te boeien.
Tip #1: Trek jouw lezer meteen in het verhaal
Begin je het verhaal met een heel verslag van een familiegeschiedenis, dan zal het een stuk lastiger inkomen zijn voor de lezer dan wanneer je hem direct meeneemt in een scène die zich ter plekke afspeelt. Zit hij meteen volledig in het verhaal, dan wil hij weten hoe het verder gaat. Ook al gaat de wekker morgenochtend weer vroeg af. Al is het maar één klein stukje …
Tip #2: Zorg voor een conflict/tegenstander
Zonder conflict, geen spanning. Ten eerste is een verhaal zonder tegenslag niet realistisch, ten tweede zal het een lezer totaal niet boeien. Hij leest voor het gevoel van herkenning, spanning, worsteling en overwinning. Hij wil meevoelen en meeleven met de personages. Hij wil zich gedurende het verhaal de vraag stellen: ‘Hoe gaat de hoofdpersoon zich hier uit redden?’ of ‘Hoe gaat de hoofdpersoon dit probleem ooit oplossen?’ Het conflict leidt uiteindelijk tot een climax en eindigt met een helder antwoord op de grote vraag. Een conflict hoeft trouwens niet per se een tastbare vijand of situatie te zijn, maar kan ook een psychologische worsteling zijn.
In dit artikel lees je waarom conflicten ook noodzakelijk zijn voor het creëren van realistische personages.
Tip #3: Laat de lezer Sherlock spelen
Herken je dat? Dat je tijdens het lezen van een verhaal al wat dingen probeert te verklaren en probeert te voorspellen hoe het zal verdergaan? Dat is vaak precies wat lezen zo leuk maakt. Begin je aan een boek, dan weet je dat het zorgvuldig is opgebouwd. Alle details zijn als puzzelstukjes in elkaar gelegd. Elke nieuwe gebeurtenis, elk detail, kan een hint zijn van hoe het afloopt. Een hint waar de lezer niet aan voorbij mag gaan, wil hij ‘de code kunnen kraken’. Die uitdaging zorgt voor die onmisbare spanning in het verhaal. Voer jouw lezer daarom af en toe een puzzelstukje. Dat stukje informatie kan iets verklaren, maar kan (daarnaast) ook weer nieuwe vragen oproepen (die natuurlijk ook weer beantwoord moeten worden, door verder te lezen).
Tip #4: Wissel af tussen informatie vrijgeven en informatie verzwijgen
Geef hier en daar aanwijzingen, maar geef niet direct alle informatie weg. Laat de lezer zelf uitvogelen hoe het zit. Maak je bijvoorbeeld duidelijk dat de hoofdpersoon een pistool heeft dat hij elke dag even vasthoudt en bekijkt, dan laat je het ‘waarom’ op dat moment achterwege. In de rest van het verhaal werk je vervolgens naar die ontknoping toe.
Let op dat je een goede balans houdt tussen te weinig en te veel mysterie. De ‘code’ moet niet te makkelijk én niet te moeilijk zijn.
BONUSTIP #1: Het is soms lastig te bepalen welke aspecten van jouw verhaal voor de lezer te voor de hand liggend of juist te vaag zullen zijn. Vraag daarom feedback van proeflezers en/of van een tekstredacteur. Doordat zij meer afstand hebben van het verhaal, kunnen zij dit objectiever beoordelen.
Tip #5: Laat de lezer af en toe in de glazen bol kijken
Weet de lezer dat de hoofdpersoon zich straks in een gevaarlijke situatie zal bevinden, maar zich daar nog onbewust van is? Alleen al het feit dat hij hem of haar niet kan waarschuwen, zorgt voor spanning. Ten tweede leeft de lezer naar het moment toe het voor de hoofdpersoon eindelijk duidelijk wordt. Hoe zal hij/zij reageren?
Deze tip is overigens geen must voor ieder verhaal, maar optioneel. Het moet bovendien passend zijn bij o.a. het vertelperspectief, de schrijfstijl en de doelgroep.
Tip #6: Zet de lezer op het verkeerde been
Het wordt pas echt spannend als de lezer dénkt dat hij op het goede spoor zit, maar er vervolgens iets gebeurt wat hem volledig aan het twijfelen brengt. Verwerk daarom een aantal (maar niet te veel) onverwachte wendingen in het verhaal, waardoor het toch anders lijkt te gaan uitpakken.
BONUSTIP #2: Kijk eens af bij mensen die zich al hebben bewezen op het gebied van spannende verhalen schrijven. Welke tactiek passen zij toe? En hoe precies? Of denk eens terug aan verhalen waar je vroeger volledig in bent gezogen. Wat werkte goed? Wanneer voelde jij de spanning letterlijk in je lijf en zat je op het puntje van je stoel verder te lezen? En vooral, wat werkte voor jou als lezer níet? Waar prikte je doorheen? Wat was te voorspelbaar en waarom?
Denk niet alleen aan thrillerschrijvers, maar kijk juist ook naar hoe schrijvers van andere genres spanning in hun verhaal hebben gebracht waardoor je als lezer geboeid blijft.
Tip #7: Vertraag spannende scènes
Wil je de lezer letterlijk kippenvel en knarsende tanden bezorgen van de spanning? Dan moet je zijn fantasie zodanig aanspreken, dan hij zich volledig verliest in het verhaal en in de belevenissen van de personages. Dit doe je door vooral spannende scènes vertraagd, gedetailleerd en zintuiglijk te beschrijven. Lees mijn blog ‘zintuiglijk schrijven‘ om te weten hoe je dat doet.
Tip #8: Stel de ontknoping uit
Het woord ‘cliffhanger’ zal je vast bekend zijn. Soapseries zijn er een ster in: op het moment dat het écht spannend wordt, kappen ze de scène af om pas later weer te vervolgen. Aan te raden is om dit niet bij elke spannende scène te doen, maar bijvoorbeeld wel bij de ‘grote’ ontknoping van het verhaal. Dit kun je doen door middel van een flashback. Ga je terug naar een moment in het verleden dat op een bepaalde manier te maken heeft met, of zelfs geleid heeft naar dit einde, dan geeft dat extra lading aan de ontknoping en maak je het verhaal rond.
BONUSTIP #3: Wist je dat veel van de genoemde tips ook toe te passen zijn op het geven van lezingen, lessen, workshops e.d.? Zo kun je de aandacht van de luisteraars vasthouden door middel van nested loops: meerdere verhalen beginnen te vertellen, zonder dat je die afmaakt. Klinkt misschien ietwat onlogisch, maar de nieuwsgierigheid is hiermee gewekt. Werk je toe naar een ontknoping waarbij alle verhalenlijnen samenkomen, dan heb je een rond verhaal dat heeft geboeid van begin tot eind. Veel cabaretiers passen dit toe, evenals veel sprekers van bijvoorbeeld Ted Talks.
Hopelijk heeft dit artikel je geïnspireerd! En anders was het in elk geval spannend genoeg om tot hier te lezen. 😉 Heb jij een goed voorbeeld van een scène waarbij één van bovenstaande technieken duidelijk is toegepast en goed voor jou werkte als lezer? Laat het weten in een reactie!
Wil jij weten wat ik als tekstschrijver voor jou kan betekenen? Bijvoorbeeld met een manuscriptanalyse, schrijfcoaching of zakelijke teksten? Neem vrijblijvend contact op en je ontvangt binnen 48 uur een reactie.
Piya Huisman
Tekstbureau Pluym
Nooit meer een blog missen? Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!
Van clichéfiguur naar realistisch personage (+ gouden tips!)
Een clichéfiguur doet af aan de geloofwaardigheid en meeslependheid van een verhaal. Voordat ik je uitleg hoe je stap voor stap tot een boeiend en
Show, don’t tell. Hét geheim om beter te schrijven.
‘Show, don’t tell’ is een veelgehoord schrijfadvies. En dat is niet zonder reden: of je nu werkt aan een reclametekst of een roman, het toepassen
Een boek schrijven. Hoe begin je?
Je droomt ervan om een boek te schrijven. Misschien spookt er zelfs al een tijdje een verhaallijn door je hoofd. Maar het echte schrijven is
