Zintuiglijk schrijven is dé manier om iemand niet alleen jouw verhaal te laten lezen, maar het volledig te laten beléven. Het is een kunst, maar er is zeker in te oefenen. Waarom en hoe je dat zou moeten doen? Dat leg ik je graag uit.
‘Eet, Mikhaila,’ kraakt de broze stem van mijn moeder. Ze wijst naar de grauwe drab op mijn bord. De doordringende zure walm die er vanaf komt is niet weg te fantaseren en vult mijn longen meer dan gezond kan zijn. Geforceerd breng ik de lepel naar mijn mond. Ik slik de wrange substantie zo snel mogelijk door, terwijl ik met alle macht probeer te denken aan de overheerlijke Borscht die papa altijd maakte.
Als het goed is heb je nu niet veel trek meer. Ik had ook kunnen kiezen voor een scène over een verrukkelijk dessert, maar dan is het maar meteen duidelijk. 😉 Wanneer je als lezer bijna je ochtendkoffie er weer uitgooit, dan is de missie van de schrijver geslaagd. Maar ook als je, na het lezen van een andere scène, watertandend uitkijkt naar een lekkend waterijsje op een hete zomerdag en de zoetigheid ervan al op je tong proeft. Hoe dan ook: jij zit even helemaal in de beleving zoals die is beschreven. Je proeft, ruikt, hoort, ziet en voelt mee.
Waarom is zintuiglijk schrijven zo belangrijk?
Al in de prehistorie hielpen onze zintuigen ons met overleven. Zo roken we brand en zagen we het als bepaald voedsel bedorven was. Inmiddels is de wereld steeds veiliger en gemakkelijker geworden en kunnen we onze zintuigen vooral gebruiken om van het leven te genieten. Zintuiglijke ervaringen werken associatief en worden opgeslagen in de hersenen. We weten zo of we een ervaring prettig vinden en zouden willen herhalen, of dat we iets een volgende keer liever vermijden.
Omdat we de ‘echte’ wereld waarnemen en beleven via onze zintuigen, is het voor jou als schrijver dé ingang om een scène voor je lezer tot leven te brengen. Hij zal zich sneller kunnen identificeren met een personage wanneer een beleving zintuiglijk is beschreven. En dat is niet onlogisch.
Zintuiglijk schrijven roept herinneringen en emoties op.
Onze herinneringen zijn verbonden met bepaalde geuren, geluiden, smaken van vroeger. Ze brengen in één seconde het verleden naar het heden. Zo weet ik na dertig jaar nog precies hoe het schuurtje van mijn opa altijd rook en sta ik er weer even middenin zodra ik ergens ijzer of olie ruik. En zo zullen veel mensen de geur van kaneel associëren met Kerstmis. Of het geluid van een knisperend haardvuur met winterse gezelligheid.
Met zintuigen kun je als schrijver dus heel snel een bepaalde sfeer neerzetten en jouw lezer een emotie laten ervaren die hij daaraan heeft gekoppeld. Het vormt de brug naar het volledig kunnen inleven in het personage waarover hij leest. Hij ervaart wat het personage ervaart, kruipt als het ware in zijn huid. Hij voelt en begrijpt wat jij hebt geschreven. Ziet het niet alleen voor zich, maar beleeft het mee met al zijn zintuigen. Jouw missie als schrijver? Geslaagd!
Zintuiglijk schrijven, hoe dan?
In mijn vorige blog ‘Show, don’t tell’ noemde ik het al: gebruik jouw eigen zintuiglijke ervaringen. Wat hoor je als je jouw voet in een dikke laag sneeuw zet? Wat gaat er door je heen als je op een citroen kauwt? En wat proef je als je een hamburger eet die iets te lang op de barbecue heeft gelegen? Stel jezelf dit soort vragen en omschrijf de specifieke geluiden, smaken, geuren, beelden en sensitieve belevingen die bij je opkomen. In mijn blog ‘Een boek schrijven. Hoe begin je?’ las je al dat dit een perfecte manier kan zijn om überhaupt jouw eerste scène op papier te krijgen.
Schrijfoefening: beleef jouw zintuigen
Wil je meteen aan de slag? Doe mee met deze schrijfoefening!
A. Schrijf een korte scène over iemand die een voor jou bekende en bereikbare plek bezoekt. Denk aan een park, strand of stadscentrum. Maak daarbij gebruik van je geheugen. Wat zou deze persoon zintuiglijk beleven als hij er wat rondslentert? En wat proeft hij als hij een bepaalde snack uit zijn zak haalt en opeet? Ga alle zintuigen langs: wat zou hij tijdens zijn bezoek zien, horen, ruiken, proeven en voelen? Wees zo specifiek mogelijk. Heb je wat inspiratie nodig? Op YouTube vind je veel filmpjes met natuurgeluiden, zoals bijvoorbeeld dit filmpje met het geluid van de golvende zee.
B. Ga zelf met een notitieboekje en een snack naar de plek die je in stap A beschreef. Schrijf vervolgens op wat jij zintuiglijk allemaal ervaart.
1. Begin met ruiken. Sluit een moment je ogen en adem diep in door je neus. Wat ruik je precies? Welke woorden zou je daaraan geven? En waar associeer je de geuren mee?
2. Doe hetzelfde met geluiden. Wat hoor je? Welke geluiden hoor je zacht of juist hard, dichtbij of juist ver weg? Wat overheerst?
3. Ga ook na wat je ziet als je dichtbij kijkt, of juist als je in de verte kijkt. Wat trekt meteen de aandacht? Zijn er details die pas veel later opvallen?
4. Vervolgens ga je bewust voelen. Het handigst is om daarbij weer je ogen te sluiten en met je aandacht naar de buik te gaan. Wat voel je zoal, en waar precies in je lichaam? Welke emoties spelen een rol? Welke stemming ervaar je nu?
5. We bewaren het lekkerst voor het laatst: pak de snack erbij, sluit je ogen weer en begin bewust te proeven. Hoe voelt de structuur op jouw tong? Welke smaken komen bij je naar boven en waar associeer je die mee? Welke woorden koppel je daaraan? Mocht je niets hebben meegebracht, dan kun je natuurlijk ook op een ander moment iets eten. Maar ben je dan toch buiten en ben je in de gelegenheid, daag jezelf dan uit iets te kopen wat je nog nooit hebt geproefd. Extra leuk en leerzaam in dit geval!
Nu is het tijd om alles samen te brengen. Schrijf op basis van jouw notities een nieuwe scène. Vergelijk het eindresultaat met de scène uit stap A. Wat valt jou daaraan op? Vraag ook feedback van iemand uit je omgeving. Wellicht wat spannend, maar o zo waardevol! Welk verhaal heeft de voorkeur en waarom?
Zowel oefening A als B kunnen jou helpen om zintuiglijk schrijven onder de knie te krijgen. Maar ik heb zo’n vermoeden dat het tweede verhaal het beste resultaat oplevert. Want als je de lezer in de huid wil laten kruipen van een personage, kun je het beste eerst zélf in die huid kruipen.
Heb je iets gehad aan dit artikel? Een reactie is altijd leuk!
Of heb je de schrijfoefening gedaan en wil je gratis feedback ontvangen? Mail jouw tekst dan naar info@tekstbureaupluym.nl.
Wil jij weten wat ik als tekstschrijver voor jou kan betekenen? Bijvoorbeeld met zakelijke teksten, schrijfcoaching of een manuscriptanalyse? Neem vrijblijvend contact op en je ontvangt binnen 48 uur een reactie.
Piya Huisman
Tekstbureau Pluym
Nooit meer een blog missen? Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!
‘Manuscript laten redigeren? Da’s niet nodig, toch?’
Eindelijk! Het manuscript waar je ontzettend lang aan hebt gewerkt, ligt nu ‘af’ voor je neus. Klaar om te laten uitgeven? Bijna; eerst moet je
Tone of voice; spreek je jouw potentiële klant aan met ‘jij’ of met ‘u’?
Noem je jouw potentiële klant ‘jij’ of ‘u’? Misschien heb je er niet eens bij nagedacht toen je jouw webteksten publiceerde. Ook ik stond er
5 gouden tips om een dt-fout te voorkomen
Hoe goed je ook bent in taal, sommige spelfouten liggen altijd op de loer. De dt-fout is misschien wel de bekendste, snel gemaakte fout. Voor
